هيچ آمار قابل اعتمادي از فراواني شقاق يا فيشر مقعدي در جمعيت عمومي وجود ندارد. برخي تحقيقات نشان مي‌دهد كه از هر پنج نفر يك نفر در طول زندگي خود دچار شقاق مي‌شود. ممكن است اين آمار درست نباشد، چون بسياري از افراد مبتلا به اين بيماري، از مراجعه به پزشك و عنوان بيماري خود خجالت مي‌كشند.

شقاق چيست؟

شقاق مقعدي به معني ايجاد يك يا چند پارگي طولي در پوشش مجراي مقعد است كه اين بريدگي يا ترك به سمت داخل كانال مقعد امتداد مي‌يابد.

زخم شقاق مقعدي معمولا كمتر از يك سانتي متر عرض دارد، اما به دليل حساسيت بالاي ناحيه مقعد بيمار درد و ناراحتي زيادي را تجربه مي‌كند و درد در اين ناحيه مي‌تواند بسيار شديد باشد.

فيشر به دو نوع حاد و مزمن تقسيم مي‌شود كه از لحاظ عمق و شدت پارگي با هم متفاوتند. شقاق اگر كمتر از شش هفته وجود داشته باشد حاد يا اگر بيش از شش هفته وجود داشته باشد مزمن توصيف مي‌شود. موارد شقاق خفيف معمولا با دارو، پماد و روش‌هاي خانگي قابل درمان هستند، اما فيشر مزمن فقط با جراحي و ليزر ترميم مي‌شود.

هنگامي كه پارگي اتفاق مي‌افتد، منجر به آسيب و عود مكرر مي شود. عضله اسفنكتر داخلي كه در زير پارگي قرار دارد، دچار اسپاسم مي‌شود. اين امر باعث درد شديد مي شود. اسپاسم همچنين لبه هاي شكاف را از هم جدا مي‌كند و بهبود زخم را دشوار مي‌كند.

اسپاسم سپس منجر به پارگي بيشتر مخاط در هنگام اجابت مزاج مي‌شود. اين چرخه منجر به ايجاد شقاق مزمن مقعدي در حدود ۴۰ درصد از بيماران مي‌شود.

علل ابتلا به شقاق يا فيشر مقعد

شقاق ناشي از كشيده شدن مخاط مقعد شما بيش از ظرفيت طبيعي آن است. دو حلقه عضلاني (اسفنكتر) مقعد را كنترل مي‌كنند. حلقه بيروني به طور آگاهانه كنترل مي شود اما حلقه داخلي غير ارادي است. اسفنكتر داخلي تحت فشار ثابت است. متخصصان بر اين باورند كه اگر فشار بيش از حد افزايش يابد، اسفنكتر داخلي ممكن است منقبض شود، جريان خون را كاهش دهد و خطر ايجاد شقاق را افزايش دهد.

اين اغلب زماني اتفاق مي‌افتد كه مدفوع به دليل يبوست سفت و خشك باشد. شقاق مقعدي ممكن است به دلايل مختلفي رخ دهد. عواملي كه منجر به ايجاد فيشر مي‌شوند:

يبوست: مدفوع بزرگ و سفت باعث ايجاد فشار و پارگي در ناحيه مقعد در حين اجابت مزاج مي‌شود.

اسهال: اسهال مكرر مي‌تواند باعث ايجاد شقاق مقعدي شود.

اسپاسم عضلاني: متخصصان معتقدند كه اسپاسم عضلاني اسفنكتر مقعد ممكن است خطر ايجاد شقاق مقعدي را افزايش دهد. اسپاسم يك حركت كوتاه و خودكار عضلاني است كه در آن عضله مي تواند ناگهان سفت شود. اسپاسم عضلاني همچنين ممكن است روند بهبودي را تضعيف كند.

بارداري و زايمان: زنان باردار در اواخر بارداري در معرض خطر بيشتري براي ايجاد شقاق مقعدي هستند. پوشش مقعد نيز ممكن است در هنگام زايمان پاره شود.

بيماري‌هاي مقاربتي (عفونت‌هاي مقاربتي): بيماري‌هاي مقاربتي ريسك ابتلا به شقاق مقعدي را افزايش مي‌دهند. اين عارضه‌ها شامل سيفليس، HIV ،HPV (ويروس پاپيلوماي انساني)، تبخال و كلاميديا مي‌باشند.

شرايط زمينه اي: برخي از شرايط زمينه‌اي مانند بيماري كرون، كوليت اولسراتيو و ساير بيماري‌هاي التهابي روده ممكن است باعث ايجاد زخم در ناحيه مقعد شوند.

رابطه جنسي مقعدي: با توجه به اينكه حالت ارتجاعي مقعد محدود است، برقراري رابطه مقعدي مكرر مي‌تواند منجر به اين عارضه شود.

علائم شقاق مزمن و حاد

با توجه به شباهت علائم فيشر با برخي ديگر از بيماري‌هاي مقعدي مثل بواسير، براي تشخيص قطعي اين بيماري بايد به پزشك مراجعه كنيد. شقاق يا فيشر مقعدي بسته به شدت و عمق زخم ممكن است علائم و نشانه‌هاي زير را براي بيمار ايجاد كند:

• درد در حين يا بعد از اجابت مزاج كه ممكن است چند ساعت طول بكشد
• احساس گرفتگي و اسپاسم مقعدي
• مشاهده خون روشن روي مدفوع يا دستمال توالت
• سوزش و خارش مقعد كه هنگام دفع تشديد مي‌شود
• مشاهده يك يا چند ترك يا پارگي كوچك در پوست اطراف مقعد
• اسكين تگ يا توده پوستي كوچك در نزديكي شقاق مقعدي
• خروج ترشحات

در اين بخش مي‌توانيد مطلب كامل شقاق چيست را مشاهده كنيد.

نحوه معاينه و تشخيص فيشر

معمولا زخم شقاق يا فيشر به راحتي و براي خود بيمار هم قابل مشاهده است. بنابراين پزشك با انجام معاينه فيزيكي مي‌تواند بيماري شما را تشخيص دهد. براي انجام اين معاينه بيمار به حالت سجده يا به پهلو روي تخت قرار مي‌گيريد تا دهانه مقعد به راحتي قابل مشاهده باشد.

اگر زخم در داخل كانال مقعد ايجاد شده باشد و يا پزشك نياز به بررسي بيشتر علت ايجاد فيشر مقعدي داشته باشد، يكي از معاينات و آزمايشات زير انجام مي‌شود:

• آنوسكوپي
• كولونوسكوپي
• بيوپسي
• سيگموئيدوسكوپي

درمان شقاق

درمان‌هاي پزشكي و جراحي با هدف كاهش فشار عضله اسفنكتر داخلي، منجر به تسكين درد و بهبود شقاق مقعدي مي شود. افراد مبتلا به شقاق خفيف ممكن است اين بيماري را بدون جراحي برطرف كنند. در مقابل، افرادي كه داراي شقاق مزمن مقعد هستند معمولاً نياز به مداخله پزشكي دارند.

درمان اوليه دارويي است و با هدف از بين بردن يبوست، نرم شدن مدفوع و كاهش اسپاسم اسفنكتر مقعدي انجام مي‌شود. چندين روش براي كاهش اسپاسم اسفنكتر مقعدي وجود دارد كه در ادامه توضيح داده خواهد شد.